درباره سریال «نیوکمپ» و بعد زیباشناختی آن
بر خلاف تصور رایج در مورد آثار هنری، برخی از کارشناسان معتقدند ایدئولوژیک ترین آثار، آثاری هستند که در نگاه اول در بخش سرگرمی قرار می گیرند. طرفداران این نظریه فکر نمی کنند که سرگرمی ذاتاً یک چیز بد یا یک مشکل است، اما اگر مخاطبان هنگام تماشای آثار محبوب از آنچه که می بینند مطلع نباشند، ممکن است هرگز متوجه تأثیرات این موضوع نشوند.
آنها بر این باورند؛ در این نوع کار از آنجایی که مخاطب باور ندارد با اثری ایدئولوژیک مواجه می شود بنابراین بیشترین تاثیرات ایدئولوژیک را از اثر هنری می گیرد. موجی که برخی از آهنگ های احمقانه یکی از خوانندگان مدارس ایران ایجاد کرد، به خوبی نشان داد که خانواده ها با شنیدن این آهنگ ها مشکلی ندارند، زیرا فکر می کنند این آهنگ ها پرطرفدار است و جلوه خاصی ندارد، بنابراین آهنگی که شیطان را ترویج می کند، بالاخره در برخی مدارس به اجماع جمعی رسیده است.
در ماه‌های اخیر برخی از سریال‌های نمایش خانگی با جنجال‌های زیادی روبه‌رو شده‌اند، این آثار که بازار خود را پیدا کرده‌اند موافقان و مخالفان خود را دارند، در این گزارش به یکی از جدیدترین تولیدات سینمای خانگی می‌پردازیم و به دستورالعمل‌های ساخت و نوع زیبایی آن پی خواهیم برد.
*«نیوکمپ» چگونه ساخته شده است؟
احتمالاً مخاطب شنیده است که در میان پلتفرم‌های تماشای خانگی، «فیلمو» مانند یک سوپرمارکت رفتار می‌کند، زیرا بدون توجه بیش از حد به کیفیت آثار، با هر ژانر و هر شکلی از سریال‌سازی همراه می‌شود تا هرچه بیشتر مخاطب را جذب کند. البته تنوع ژانر به معنای معمول یک رشته تخصصی سینما و سریال سازی نیست، بیشتر بر تولیدات متنوعی متمرکز است که عموماً سعی در محبوبیت و جذب مخاطب بیشتر دارند.
«فیلیمو» در مورد نحوه تولید سریال جدیدش به نام «نوی لوگور» می گوید که آن را بر اساس گزارش هایی که در دست تهیه دارد ساخته است (احتمالاً به نظرسنجی های اینترنتی برخی سایت ها درباره بازیگران سریال ها و نمایش های واقعیت اشاره دارد). معنی آن چیست؟ این پلتفرم فیلمنامه نویسان، کارگردانان و بازیگرانی را گرد هم می آورد که طبق گفته های خود از محبوبیت بالایی در بین مردم برخوردارند و البته اعتقاد بر این است که گردهمایی تیم محبوب مردم نتیجه خوبی خواهد داشت.
نیوکمپ با همین فرمول ساخته شد، از نویسنده ای که «بابک کایدان» است که چندین بار با «منوچهر هادی» (کارگردان سریال) همکاری کرده است تا بازیگرانی که به واسطه این برنامه های VOD محبوب شدند و ستاره شدند.به طور کلی مشخص است که یکی از بازیگران برای حضور در «جوکر»، دیگری برای حضور در «پدرخوانده» و یکی برای بازی در «شب آهنگی» و … انتخاب شده است. از این گذشته، بر اساس فیلمنامه یک خطی است که به گفته کارشناسان، نتیجه چندان مطلوبی به دست نیاورد.
کمپین های زیادی درباره این سریال انجام شد. کمپینی با موضوع «سریال خانگی «نیوکمپ» بازبینی شود» با بیان اینکه این سریال ترویج سبک زندگی غربی و در تضاد با هویت ایرانی است راه اندازی شد. «لزوم نظارت بر محتوای سریال های داخلی نیوکمپ» نیز کمپینی دیگر است که همین مضمون را دنبال می کند. کمپین دیگری با عنوان «برخورد جدی با قبح‌شکنی‌های فیلیمو» علاوه بر تاکید بر نظارت و بازنگری در «نیو کمپ» از نهادهای فرهنگی کشور می خواهد که در مقابله با افترا و ترویج فساد در شبکه های داخلی از جمله پلتفرم فیلما برخورد قاطع و بازدارنده داشته باشند. «نه به مفاهیم ضداخلاقی در سریال‌های شبکه نمایش خانگی» و «بر دیالوگ و فیلمنامه‌های سریال‌های شبکه خانگی نظارت شود » از دیگر کمپین هایی است که اخیرا برای تاکید بر نظارت بر تریبون ها شکل گرفته است.
*درباره کارگردان «نیو کمپ»
منوچهر هادی نامی شناخته شده در شبکه های تلویزیونی، سینمایی و به خصوص تلویزیون داخلی است که در سال های اخیر نام هادی با آثار پرمخاطب و پرفروش گره خورده است. این کارگردان پس از ساخت چندین فیلم اجتماعی مانند «یکی میخواد باهات حرف بزنه» که مورد توجه منتقدان نیز قرار گرفت، به ساخت فیلم های کمدی ادامه داد که آثارش جزو پرفروش ترین فیلم های سینمای ایران در دهه 90 هستند.
«من سالوادور نیستم»، «آینه بغل» و «رحمان 1400» فیلم هایی هستند که هر کدام فروش بسیار بالایی داشتند. منوچهر هادی در سال 1395 با سریال «عاشقانه» وارد شبکه های تلویزیونی داخلی شد و با توجه به اینکه این سریال طبق سلیقه مخاطبان زیادی ساخته شد، در نهایت موفق و مورد قبول مخاطبان قرار گرفت. این کارگردان با گذشت یک سال از تجربه ناموفق سریال «دل»، سریال «گیسو» را جلوی دوربین می برد که به دنبال ریتم هم بود و روند بی نقص سریال و همچنین «دل» مخاطب را راضی نکرد و نقدهای متعددی را در پی داشت.
هادی پس از شکست ملودرام های عاشقانه سریال های داخلی به همان سبک به اصطلاح کمدی خود بازگشت که حاصل آن سریال نیسان آبی بود.
حالا سریال «نیوکمپ» را دارد که از پلتفرم فیلیمو پخش می شود.
جغرافیای فیلم های هادی قبل از «نیسان آبی» فضایی مجلل با عمارت های باشکوه و مجلل و شخصیت هایی با رفتارهای اغلب نامتعارف بود. کارگردان در دو تجربه اخیر «نیسان آبی» و «نیو کمپ» هادی، جغرافیای داستان هایش را تغییر داد و به سراغ فقرا رفت، اما گویا چندان با شرایط زندگی طبقه فرودست جامعه آشنا نیست و تنها صحنه های نامنظم و نامنظمی از خانه و زندگی فقرا را به نمایش می گذارد.
* داستان «نیوکمپ»
«نیوکمپ» داستان خانواده سرچشمه است که پدربزرگشان هنگام تماشای بازی ایران و آرژانتین در جام جهانی اخیر پس از گل لیونل مسی سکته کرد و جان باخت و در ادامه ماجرای تلاش این خانواده برای گرفتن غرامت از مسی است.
«نیوکمپ» فیلمنامه قوی ای ندارد و مجموعه ای از موقعیت های پرتنش و بی ارتباط با خط اصلی داستان است که به هر نحو ممکن سعی در خنداندن مخاطب دارد. آرش پارساپور _منتقد سینما_ در نقد سریال «نیوکمپ» می گوید: کارگردان و بازیگران به تماشاگر می خندند، با جمع آوری بازیگران و نیمی از داستان سریالی می سازند که محتوایی ندارد و در جامعه غمگین ایران دیده می شود.آنها مخاطب خود را با اثری سرگرم می کنند که رسما به شعور مخاطبشان توهین می کند و سطح ذائقه انسان را پایین نگه می دارد».
به گفته برخی کارشناسان: «وقتی به هنر نگاه می کنید، فقط بر اساس فروش، سرگرمی و سرگرمی است و جای فکر و ارزش نیست. البته سینما و سریال سازی به هر حال باید به موضوع سرگرمی و جذابیت برای مخاطب فکر کند تا بتواند لحظات سرگرم کننده ای را برای مخاطب رقم بزند، اما وقتی تمام دغدغه مبتنی بر «بازار» و موضوع فروش باشد، عملا ساختار و ویژگی های زیبایی شناختی و هنری از بین می رود و غیره.
ابراهیم کاظمی مقدم – نویسنده و منتقد سینما و رسانه – درباره نیوکمپ می نویسد: نیوکمپ دید ممکن است اکبر عبدی نتواند مخاطبی را جذب کند، دست به دامان مسی شدند. البته این کافی نبود، اگر بود سریال او به همان اندازه بیننده ارزشمندی داشت. آقای هادی با تبدیل عنوان اثر به موزیک ویدیو و استفاده از بازیگران و خوانندگان در کنار هم، وارد مرحله جدیدی از ابتذال در فیلم های ایرانی-فارسی پس از انقلاب شد. البته انصافا سریال خنده داره خیلی خنده داره. اما نه برای مخاطب. اما برای عوامل و سازندگانی که به هوش مخاطب می خندند.»
* تضعیف بنیان خانواده در نیوکمپ
کارشناسان رسانه درباره تضعیف خانواده ایرانی در سریال‌های داخلی معتقدند: «در این سریال‌ها ارتباط زوج‌ها از پایین‌ترین کیفیت برخوردار است که بیشتر با پنهان‌کاری، دروغ و خیانت همراه است. «طراحی صحنه هایی با زیبایی اغراق آمیز و مضامین به ظاهر عاشقانه مانند آنچه در روابط زن و شوهر در سریال همگاه، دل، ظهر کاری و … دیده می شود، باعث دگرگونی ارزش ها و باورهای خانواده اصیل شده و به تدریج مغز جامعه را به سمت روابط غیرواقعی و عشق سیال سوق می دهد.
سریال «نیوکمپ» درباره خانواده ای کم درآمد است که هر کدام به مشاغل سیاه و کاذب مشغول هستند. پسر بزرگ یک خانواده سیاه پوست در لشکر است، پسر کوچکتر با قمار و شرط بندی در مسابقات فوتبال سر و کار دارد و پدر نیز بیکار است و فقط میزها را درست می کند. همه اعضای خانواده سرچشمه به عنوان نمایندگان فقرا مانند شخصیت های «نیسان آبی» دچار نوعی حماقت شدند. حماقتی که دست در دست هم با فقر به تصویر کشیده می شود.
* زیبایی شناسی سریال
در عرصه هنر به هیچ اثری برنمی‌خوریم که زیبایی‌شناسی خاص خود را نداشته باشد، از هنرمندانه‌ترین و روشنفکرانه‌ترین فیلم‌ها گرفته تا فیلم‌های اکشن حماسی (فیلم‌های جکی جانی)، شکل خاصی از زیبایی خود را خلق می‌کنند.همانطور که منتقدان هنری همیشه می گویند، وقتی تعداد افرادی که در یک فیلم کشته یا مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند، معیاری برای سنجش رابطه اثر با مخاطب خاص آن باشد، عملا خشونت را به نمایش می گذارند و خونریزی را عادی می کنند. به همین دلیل است که یکی از بزرگترین بازارهای فیلم های بسیار خشن، جنوب شرق آسیا، ایالات متحده است که بالاترین میزان قتل با اسلحه را در جهان دارد.
در سریال هایی مثل نیوکمپ که فیلم ساختار مشخص و مشخصی دارد و خبری از شاخص های سینمایی و هنری نیست، توجه عموم به جذب هر چه بیشتر مخاطب با کمک رفتارهای انحرافی و شوخی های جنسی معطوف شده است. بر این اساس شوخی با سالمندان، تمسخر مرگ عزیزان، شوخی نوجوانان با والدین، در عین حال ایدئولوژیک و در راستای عادی سازی این رفتارها با تکرار و نشان دادن آنهاست.
این نوع زیبایی شناسی که در «نیوکمپ» می بینیم، محصول قوانین بازار است، از این رو می توان این سریال را نمونه ای ایده آل از زیبایی شناسی بازار نامید.
آثار اولیه منوچهر هادی نوید ظهور یک فیلمساز پر دردسر را می داد، اما این کارگردان در نیمه راه آرام آرام مسیر خود را تغییر داد و به آغوش آثار بازار افتاد. در واقع بازار آن را شکل داد. بازار فروش بالاتر را هدف گرفت و در گام اول «سینما» و «هنر» را قربانی کرد.
منوچهر هادی، فیلم به فیلم، دایره طنز خود را گسترش داد و سیاست و مسائل جنسی را در هم آمیخت و از هیچ چیزی برای خنده او دریغ نکرد. بنابراین، آثار او به ساخت موقعیت‌های کلیشه‌ای، تکه‌های تکراری و عموماً شوخی‌های جنسی «فضای مجازی» خلاصه شد. آخرین کارهای او بیشتر مجموعه‌ای از کلیپ‌های اینستاگرامی است که برای پخش در فضای مجازی تولید شده‌اند، مجموعه‌ای از این کلیپ‌ها که از طرف سریال در سینماهای خانگی به مخاطبان داده می‌شود و البته همچنان در مقایسه با سایر آثار رقیب فروش خوبی دارند.
*کلام آخر
در پایان باید گفت یکی از آیتم های فرهنگی که در اولویت انتخاب مردم برای سرگرمی قرار دارد شبکه تلویزیون خانگی است. این روزها به لطف شبکه های ماهواره ای، تولیدات سینمای خانگی به صورت گسترده تری در دسترس عموم قرار گرفته است.
مخاطبان زیادی به دلیل میل به نشاط و شادی در اعماق روحشان، به ویژه زمانی که با مخاطرات خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی مواجه می شوند، هر محصولی که پس از گارد اولیه به عنوان یک سریال یا فیلم طنز تجربه شود، به آن عادت کرده و آن را به عنوان یک محصول سرگرمی می پذیرد و به این ترتیب برخی از آثار تولید شده در شبکه های تلویزیونی داخلی با حمایت برخی از مخاطبان بی توجه و بی توجه مدیران ناشناس و غیرترانسی، مدیران بی اعتنای صندوق های سرمایه گذاری و غیرترنسی را از بین می برد. . و تعرض به باورهای اخلاقی، عرفی و حتی مذهبی جامعهنگاهی به کمپین های تشکیل شده در سامانه فارس من نشان می دهد که این تنها بخشی از نگرانی مردم از غیرقانونی بودن برخی پلتفرم های سرگرمی خانگی است، البته فضای فرهنگی کشور مانند هر چیز جدید دیگری نیازمند «شبکه نمایش خانگی» است، اما در این میان آنچه اصلی ترین مسئله است پایبندی به «قانون» است که این پلتفرم ها باید به آن توجه کنند.
از طرفی باید محتوای این آثار تجسمی را نقد و تحلیل کرد تا مخاطب با آگاهی بیشتری با این آثار روبرو شود و تهیه کنندگان و کارگردانان برای تولید فرهنگی تلاش بیشتری کنند. توجه به زیبایی شناسی و بالا بردن سطح ذائقه مخاطب یکی از اهدافی است که می تواند به صلاح عمومی کشور کمک کند، اگر اصل کار فقط فروش و بازار باشد، بی شک نتیجه ای جز سریال هایی مانند «نیوکمپ» نخواهد داشت.