سنت‌های کهن عزاداری در قم

در واقع آنچه قم را به عنوان یک مرکز فرهنگی و مذهبی از سایر مناطق ایران متمایز می کند وجود حرم حضرت فاطمه معصومه (س)، مسجد مقدس جمکران و وجود بیش از 440 امام جماعت است. در هر یک از این اماکن مذهبی و زیارتی مراسم عزاداری طبق آداب و رسوم آن محله برگزار می شود.

خانه های معروفی که در قم عزاداری کردند

در سالهای قدیم و در زمان خلفا، در قم نیز مانند سایر نقاط کشور، عزاداری بیشتر در منازل و مخفیانه انجام می شد و همه طبقات در منازل خود به عزاداری می پرداختند.

از خانه های معروفی که سال ها تا امروز در قم تشییع جنازه برپا کرده اند می توان به منزل مرحوم آقای میر سید عبدالله مجتهد برقایی قمی با قدمت 130 ساله، منزل مرحوم حاج کمال در محله قدیمی با درختان اشاره کرد. ، که دارای سبک و تاریخ قدیمی تاکایا است. عزاداری در آن منزل به 115 سال می رسد، منزل حاج محمدرضا زاد از تجار معروف بازار، منزل مرحوم تقی وطن خواه در میدان میر که سابقه آن به 90 سال می رسد، خانه حاج سید جعفر جنابان که از تجار معروف قم بوده، خانه حاج سید باقر روحانی از تجار بازار واقع در گذر قلعه، خانه حاج سید عباس جدایی در محله ی الوندیه اشاره کرد.

تکایای قدیمی قم

تکیه بعد از مسجد پایگاه معنوی مسلمانان به ویژه شیعیان به شمار می رود و محل اقامه نماز و عزاداری سیدالشهدا و یاران بزرگوارشان است.

در گذشته تا اواخر حکومت قاجاریه منطقه تکایا مانند امروز مبله نبود و بیشتر عزاداران بر زمین خاکی می نشستند و تنها چند زن و مرد بودند که پارچه کوچکی برای آن آورده بودند. تشک

اگر بخواهیم به تکایای قدیمی و دیرپای قم اشاره کنیم، می‌توان به تکایای میر میدان اشاره کرد که سابقه آن به دوران عشاریه می‌رسد، تکایا حجر الاسود که پس از روی کار آمدن صفویه، میرزا تأسیس شد. تکیه میرزای قمی یا تکیه پشت مسجد که در پشت مسجد جامع قم قرار داشت  و از زمان‏‌های قدیم، در آن جا تعزیه خوانی می‏ کردند اشاره کرد.

تکیه گذر جدا، تکیه شاه خراسان، تکیه حاج سید حسن با ۲۵۰ سال سابقه، تکیه عشقعلی با ۲۵۰ سال سابقه، تکیه ملامحمود، تکیه یزدی ها پشت بازار قم، تکیه باغ پنبه، تکیه پنجه علی با سابقه ۱۵۰ ساله، تکیه متولی باشی در اوایل سلطنت مظفرالدین شاه قاجار توسط آقا سید محمد باقر متولی باشی آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه (س) تأسیس شد و تا پایان پهلوی ادامه داشت.

تکیه گذر صادق، تکیه بزرگ، تکیه عربستان، تکیه سیدان، تکیه ارک و تکیه هیئت عزاداری روحانیون، که مرکز تجمع آنان، مدرسه رضویه واقع در خیابان آذر فعلی بوده و به سرپرستی آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری بنیان گذاشته شد نیز از تکایای معروف قم بوده‌اند.

از هیئت های معروف قم می توان به هیئت آلوچو، هیئت کوچه حکیم، هیئت سلطان محمد شریف، هیئت دروازه کاشان، هیئت شاهزاده ظهیر اشاره کرد.

تاریخچه و آداب عزاداری در قم

همچنین برخی از حسینیه ها بیش از صد سال قدمت دارند و گاه به اقوام خاصی نسبت داده می شوند، مانند حسینیه نجفی، حسینیه کربلایی ها، تکیه های یزدی، مسجد رضوات، مسجد جامع و تکیه چهل اختران که بیشتر به سادات منسوب است. چاوشی‌ها اصالتاً اهل و محله‌ای هستند که از جمله میراث فرهنگی تاریخی و مذهبی قم هستند.

دسته های عزاداری نیز از عزاداری های مورد علاقه قمی هاست. پرچم، کتل، طوق و علم نشانه حضور در دسته های عزاداری قم است، دسته سادات در روز عاشورا و دسته شاه حمزه در شب تاسوعا به امامزاده سید علی دو دسته معروف قم هستند که مورد علاقه قمی ها هستند.

یکی از سنت های قدیمی، نمایش کاروان اسرا در میان دسته ها و عزاداری هاست که این مراسم نیز به صورت مصور، شبیه به تعزیه‌خوانی است.

سنت گل مالی در عزاداری از قدیم الایام در بین مردم مختلف کشور رایج بوده است. در قم کاسه گلی حاوی خاک تربت امام حسین (ع) در میان عزاداران چرخانده می شود و مردم طبق رسم قدیمی بر پیشانی، صورت و شانه های خود گل می گذارند.

اجرای تعزیه در قم

یکی از آداب برپایی عزاداری در قم تعزیه است و گذشتگان معتقد بودند تعزیه و تکیه بعد از نماز و مسجد، تعزیه و تکیه حافظ و نگهدار دین است.

در تعزیه، تعزیه خوانان مجالس مختلفی را ارائه می کردند، برخی از وقایع کربلا و برخی دیگر مصائب خاندان پیامبر(ص) را بازگو می کردند.

مجالس تعزیه انواع حماسی، اخلاقی و عاشقانه دارد و هدف از اجرای آن ایجاد شور قدسی، تهذیب نفس و پرورش روح، تسکین آلام و دردها و تقویت همبستگی و اتحاد بین لایه های جامعه است.

برخی از نمازگزاران صبح زود برای جلوگیری از برخاستن گرد و غبار و شیوع بیماری روی مسیر عزاداران آب می پاشیدند.

مردم هر منطقه هرگز محله خود را ترک نکردند و به محله دیگری رفتند.

طبل زدن در سحرگاه روز عاشورا یکی از آداب عزاداری قم برای اطلاع مردم از تشکیل دسته بود و در روز عاشورا و تاسوعا چند نفر از جلوی موکب می رفتند که برخی از آنان. با حمل کاه و گل و خاکستر و گلاب دیگر روی سر و دسته ها می پاشیدند.

برپایی سقاخانه‏ های سیار و قربانی کردن شتر، گاو، گوساله یا گوسفند در مقابل دسته‌های عزادار از برنامه‌های برخی گروه‌ها بود و علما به این برنامه توجه و سفارش کردند.

آیین چاووشی خوانی محرم

یکی از رسوم قدیمی که همه ساله در آستانه ماه محرم در قم انجام می شود، سنت چاوشی خوانی است. این حرکت اصیل نه تنها یک آیین قدیمی مذهبی است، بلکه روایتی از فرهنگ عامیانه برای ماندگاری حماسه عاشورا و یادگاری برای آگاه کردن مردم از ایام سوگواری حسینی است.

در این مراسم سنتی که پیش از فرا رسیدن ماه محرم برگزار می شود، کاروانی در شهرها و روستاها حرکت می کند و با خواندن آهنگ های حزن انگیز فرا رسیدن ماه محرم را به مردم اعلام می کند. این حرکت اصیل چند سالی است که در شهر قم با شکوه و عظمت خاصی برگزار می شود و آیین چاووشی خوانی زنده نگه داشته شده است.

شهرداری قم امسال با همت سازمان فرهنگی هنری و ساماندهی بوستان ها و فضای سبز، کاروان «سفینه النجات» را در آستانه ماه محرم به شهر کریم اهل بیت(ع) منتقل کرد. و فرا رسیدن ماه عزا را به اهالی این شهر اعلام کرد.

مشکی پوشاندن مساجد و تکایا

مغازه ها با پرچم های سیاه تزئین شده، بلوارها غمگین است و دیگر خبری از چراغ های غدیر نیست، انگار همه می خواهند بگویند فاصله غدیر تا عاشور چقدر کم بود.بعد از 1400 سال حتی ماشین های شهر با پرچم های سیاه و کتیبه های روی ماشین های کربلا مزین شده است، شهر سیاه پوش شده و عطر محرم و طبل و سنج و زنگی که روح و جان شما را نوازش می دهد، بازار قم است. این روزها شلوغ است، همه برای خرید پیراهن مشکی عجله دارند.

توزیع نذورات بین عزاداران

مسلمانان در ایام مختلف قربانی می کنند و ماه محرم یکی از روزهایی است که قربانی های زیادی می شود. اهدای کرف به عزاداران امام حسین (ع) یک سنت دیرینه و رایج در میان اکثریت مسلمانان به ویژه شیعیان جهان است که در کشور ما رواج بیشتری دارد و در روز و شب تاسوعا به اوج خود می رسد. عاشورا.

بیشتر این نذورات به صورت طبخ غذا و توزیع آن در بین مردم و عزاداران امام حسین (ع) است، همچنین در این ایام مرسوم است که در بین هیئت ها و هیئت های مذهبی غذا توزیع شود.

نذر شمی پزان آسید حسین

همزمان با ایام اربعین حسینی مراسم شامی پزان در قم برگزار شد. این مراسم توسط خانواده آسید حسین برگزار می شود که مجتبی فرزندشان 31 سال پیش با نذر و نیاز بینایی خود را دید.

حضور بستگان و رعایت آداب و رسوم بومی و محلی

اقوام عرب، افغان و آذری در قم نیز مراسم عزاداری خاص خود را دارند. در منطقه نیروگاه که اکثر مردم این منطقه به زبان آذری صحبت می کنند، نماز ترکی و عزاداری ترکی برپا می شود. تعداد زیادی از مهاجران افغانستانی در محله شهر قائم حضور دارند، همچنین عزاداری جذابی به شیوه اصیل و سنتی خود دارند، همچنین نجفی ها در یکی از شب های دهه اول محرم مشعل حمل می کنند. سنت های قبایل قم.

مراسم سنتی مشعل افروختن در قم

مراسم سنتی مشعل افروختن هر ساله در شب های هشتم، نهم و دهم محرم توسط نجفی ها و کربلایی های مقیم قم برگزار می شود. مشعل‌هایی که در این مراسم حمل می‌شود نماد مشعل‌هایی است که خیمه سیدالشهد (ع) را به آتش می‌کشند و طبل‌کوبی‌های گسترده نیز یادآور طبل‌کوبی در زمان حمله لشکر یزید به خیمه و مردم این منطقه است. حرام.زن و بچه می شوند.

منبع: خبرگزاری شبستان.