مهم ترین رویدادی که در روزهای اخیر در این زمینه صورت گرفته، سفر سه شنبه گذشته «عبدالله بن زاید آل نهیان» وزیر خارجه امارات در راس هیاتی به دمشق و دیدار وی با «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه و همچنین ارایه دعوتنامه «محمد بن زاید آل نهیان» ولیعهد ابوظبی از اسد برای سفر به امارات می باشد.
عبدالله بن زاید را که از سوی رژیم امارات امضا کننده اصلی توافق نامه سازش با رژیم صهیونیستی در ۲۵ شهریور ماه سال گذشته (۱۳۹۹) با «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر سابق رژیم صهیونیستی بود، «خلیفه شاهین» وزیر مشاور در امور خارجه امارات و شماری دیگر همراهی می کرد.
این هیات اماراتی اولین هیات عالی رتبه دیپلماتیک این کشور می باشد که در دوران حدود ۱۱ ساله بحران سوریه به دمشق سفر کرد. کارشناسان مسایل منطقه معتقدند که ابوظبی در مساله مهمی مانند سوریه حتما با ریاض هماهنگ می باشد و این سفر هم با هماهنگی سعودی ها انجام شده است.
منابع سوری درباره موضوعات مطرح شده در این نشست اعلام کردند که در این دیدار روابط دوجانبه، توسعه همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف و مشترک و افزایش تلاش‌ها برای کشف افق‌های جدید این همکاری‌ها به ویژه در بخش‌های مهم به منظور افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در این دیدار همچنین وضعیت کشورهای عربی و منطقه‌ای و سوریه بررسی و توافق شد که رایزنی‌ها و هماهنگی‌ها در مورد مسائل و چالش‌های مختلف پیش روی اعراب ادامه یابد تا به خواسته‌های مردم این منطقه و اراده آنها به دور از هرگونه دخالت خارجی دست یابد.
به دنبال این دیدار مهم بود که خبر نشست مقامات اطلاعاتی ارشد سوریه و عربستان در قاهره دو روز پیش منتشر شد.
منابع مصری اعلام کردند که دیداری میان «حسام لوقا» مدیر اداره اطلاعات عمومی سوریه و «خالد الحمیدان» رئیس دستگاه اطلاعات عربستان سعودی در مصر انجام شده است.
طبق اعلام این منابع، لوقا و الحمیدان در حاشیه «کنفرانس اطلاعاتی عربی» در قاهره با یکدیگر دیدار کردند.
طبق این گزارش، کنفرانس مذکور نهم نوامبر (۱۸ آبان) در قاهره برگزار شد و رؤسای دستگاه‌های اطلاعاتی چند کشور عربی از جمله سوریه و عربستان در آن حضور داشتند و طی آن پرونده‌های مختلف منطقه و جهان مورد بررسی قرار گرفت.
هرچند منابع خبری به جزئیات بیشتر دیدار لوقا و الحمیدان اشاره‌ای نکرده اند، اما کارشناسان مسایل منطقه این دیدار را نوید بخش آن می دانند که با نزدیکی دیدگاه دمشق و ریاض در مسایل امنیتی، شاید موضوع حمایت آل سعود از تروریست ها در جنگ ۱۱ ساله سوریه نیز تعدیل شود و رابطه ریاض – دمشق آرام آرام به حالت پیش از بحران سوریه بازگردد.
دیدار لوقا و الحمیدان اولین دیدار بین دو مقام امنیتی دو کشور در طول بحران سوریه نبود؛ در سال ۱۳۹۴ نیز مسئولان امنیتی عربستان و سوریه دو دور دیدار با هم داشتند که اولی در شهر مسکو پایتخت روسیه و دومی نیز در ریاض با هم دیدار کرده بودند.
در سال ۱۳۹۴ سرلشکر «علی مملوک» رئیس دفتر امنیت ملی سوریه به همراه یک افسر بلندپایه روسی برای حضور در نشست امنیتی عربستان- روسیه – سوریه به ریاض سفر کرد، سفری که نتیجه ملموسی نداشت و موجب نشد آل سعود دست از حمایت همه جانبه از گروه های تروریستی در سوریه بردارد.
در اردیبهشت ماه سال جاری بود که برخی رسانه ها از سفر یک هیئت عربستانی به ریاست خالد الحمیدان رئیس دستگاه اطلاعات عربستان به دمشق و دیدار وی با بشار اسد رییس جمهوری و «علی المملوک» معاون ریاست جمهوری در امور امنیتی سوریه خبر دادند که منابع سعودی در همان زمان این دیدار را تایید نکردند، ولی رسانه های و منابع خبری تاکید بر این سفر و دیدار داشتند.
در کنار دیدارهای امنیتی میان مقامات ریاض و دمشق، دو طرف همچنین تلاش داشته اند تا از طریق توسعه گردشگری میان عربستان و سوریه به هم نزدیک شوند.
اولین دیدار و سفر رسمی وزیر گردشگری سوریه به عربستان پس از شروع بحران سوریه (در اسفند ماه سال ۱۳۸۹) به پنجم اردیبهشت ماه سال جاری (۱۴۰۰) باز می گردد که به دعوت همتای عربستانی او و برای حضور در نشست وابسته به سازمان گردشگری جهانی باز می گردد.
در آن سفر «محمد رامی مارتینی» وزیر گردشگری سوریه برای شرکت در چهل و هفتمین نشست کمیته سازمان گردشگری در خاورمیانه طی روزهای ۲۶ و ۲۷ می (ششم و هفتم اردیبهشت) سال جاری انجام شد.
این وزیر سوری بنا به دعوت وزارت گردشگری عربستان و کمیته سازمان گردشگری جهانی در خاورمیانه وارد ریاض شد و این نخستین سفر یک مسئول نظام سوریه به عربستان در رده وزیر از آغاز جنگ در سوریه در سال ۲۰۱۱ (۱۳۸۹) بود.
در همان زمان گزارش هایی در رسانه ها درباره احتمال آغاز روابط میان ریاض – دمشق منتشر شد که وزارت خارجه عربستان در همان زمان اعلام کرد که گزارشات منتشر شده درباره روابط این کشور با سوریه دقیق نیست.
«رائد قرملی» مدیر اداره برنامه‌ریزی سیاست‌ها در وزارت خارجه عربستان در همان زمان اعلام کرد که گزارشات رسانه‌ای که درباره مذاکرات رئیس اطلاعات عربستان در دمشق منتشر شد، دقیق نیست. سیاست عربستان در قبال سوریه همچنان ثابت و «بر حمایت از مردم این کشور (یا به عبارت صحیح تر حمایت از گروه های تروریستی) و حل سیاسی با نظارت سازمان ملل و طبق قطعنامه‌های شورای امنیت و حفظ وحدت و هویت عربی سوریه تأکید دارد».
روزنامه «رأی الیوم» چاپ لندن اردیبهشت ماه امسال نیز به نقل از منابع سوری عالیرتبه گزارش داد که هیئتی عربستانی با ریاست خالد الحمیدان رئیس دستگاه اطلاعات عربستان به دمشق سفر و با بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه و «علی مملوک» رئیس دفتر امنیت ملی این کشور دیدار کرد.
این روزنامه نوشت که دو طرف با بازگشایی سفارت عربستان در دمشق به عنوان اولین گام برای ازسرگیری روابط موافقت کردند.
در عین حال هیچ گونه واکنش رسمی از سوی عربستان یا سوریه به این خبر داده نشد، اما «علی عبدالکریم» سفیر سوریه در لبنان در همان دوره، عربستان را «کشور برادر و عزیز» خواند و گفت که وی از طریق دیدار با تعدادی از دیپلمات‌ها و پیگیری‌ها و اظهارات، پیش بینی می‌کند که برادران عربستانی درحال بازنگری روابط باشند که امیدوار است زیاد طول نکشد.
وی افزود که سوریه از هر طرحی که در آن بازنگری مسئولانه صورت بگیرد و از هر گامی که به نفع روابط عربی_عربی باشد، استقبال می‌کند.
منابع دیپلماتیک سوری در اواخر اردیبهشت ماه بود که در واکنش به این اخبار تأکید کردند که این دیدارها نتیجه بخش بوده و احتمالا یخ روابط میان دو کشور را آب خواهد کرد.
«عبدالباری عطوان» سردبیر رأی الیوم نیز اردیبهشت ماه در گفت وگو با شبکه لبنانی «الجدید» این گزارش‌ها را تأیید کرد و گفته بود که احتمالا سفارت عربستان در دمشق، پس از عید فطر به طور رسمی افتتاح خواهد شد و در مراسم افتتاحیه، «فیصل بن فرحان آل سعود» وزیر خارجه عربستان حضور خواهد داشت، موضوعی که با گذشت چند ماه هنوز عملی نشده است.
عطوان در همان زمان، گشایش در روابط عربستان و سوریه را به دیدار مسئولان سعودی و ایرانی در عراق مربوط دانسته و تأکید کرده بود که در این دیدار دیدگاه‌های دو طرف نزدیک شده و راه را برای بازگشت روابط سعودی با سوریه هموار کرده است.
اما این یک طرف قضیه می باشد، چرا که فیصل بن فرحان”وزیر خارجه عربستان در روزهای اخیر اعلام کرد که کشورش در حال حاضر به تعامل با رئیس جمهوری سوریه و برقراری ارتباط با این کشور فکر نمی‌کند.
وزیر خارجه عربستان در مصاحبه با شبکه «سی ان بی سی» آمریکا در پاسخ به این سوال که آیا عربستان هم مانند برخی از دولت‌ها(ی عربی) که مجددا با بشار اسد رئیس جمهوری سوریه ارتباط برقرار کردند، به فکر برقراری ارتباط با وی است یا خیر، گفت، عربستان فعلا به این موضوع فکر نمی‌کند.
اما وی ادامه داد که ریاض از روند سیاسی میان دولت سوریه و مخالفان که تحت نظر سازمان ملل در ژنو در حال انجام است، حمایت می‌کند و خواستار حفظ امنیت این کشور می باشد و از آنچه موجب تحقق منافع ملت سوریه می‌شود، حمایت می‌کند.
کارشناسان مسایل منطقه معتقدند، نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که ریاض فکر می کند قافیه را در سه کشور یمن، عراق و لبنان به ایران باخته است و سفر بالاترین مقام امنیتی عربستان به سوریه و همچنین دیدار اخیر آنها در قاهره نیز به خاطر این بوده که «محمد بن سلمان» دوست ندارد، قافیه را در سوریه نیز به ایران ببازد و تسلیم تهران شود.
تحلیل گران مسایل سیاسی و نظامی منطقه شکست سنگین ائتلاف متجاوز عربی – آمریکایی به سرکردگی سعودی در دو جبهه «مارب» و »الحدیده» در یمن را در گرایش سعودی ها به برقراری رابطه با دمشق مدنظر دارند و معتقدند که ریاض خواهان خروج از باتلاق خودساخته در یمن نیز هست.
به اعتقاد ناظران مسایل منطقه، گرچه عربستان سعودی با حمایت از گروه‌های تروریستی در طول ناآرامی‌های سوریه منجر به وارد آمدن خسارت‌های سنگینی به این کشور شده، اما بر اساس گزارش‌های منتشر شده اقدامات اخیر عربستان در منطقه نشانگر تغییرات احتمالی در سیاست خارجی این کشور است. این کشور طی دوره اخیر تلاش کرده تا رویکرد منطقه‌ای خود و نیز روابط با همسایگانش را مجدداً تنظیم کرده و مورد ارزیابی قرار دهد. این رویکرد عربستان در نشست‌های اخیر مقامات سعودی با مسئولان دولت سوریه کاملا مشهود است.