تنبیه شدن شرکت‌های لوازم خانگی کره‌ای به دلیل انجام ندادن تعهدات / حمایت از لوازم خانگی داخلی سبب انحصار نمی‌شود

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری پرتو، حمایت از صنعت لوازم خانگی این روزها به یکی از موضوعات داغ فضای اقتصادی کشور تبدیل شده است. بسیاری از کارشناسان این حمایت را شرطی می دانند که باید از سوی دولت و تولیدکنندگان رعایت شود.

رضا تنهایی مقدم، کارشناس مسائل اقتصادی از ایران، بر لزوم حمایت از صنعت لوازم خانگی معتقد است: مشکل در صنعت لوازم خانگی وجود رقابت داخلی است. چیزی به نام انحصار خودرو در این صنعت وجود ندارد. همچنین مقایسه لوازم خانگی با خودرو اشتباه است. مشکل خودرو این است که قبل از انحصار آن دولتی است. اگر 100 خودروساز داریم و مانند این خودروسازان فعلی کار می کنیم، اینها همان مشکلات است. پس خودرو ابتدا باید مشکل مدیریت دولتی را حل کند، سپس به سمت انحصار برود. ما این مشکل را با لوازم خانگی نداریم. انحصار به این معنا انحصار نیست. دولتی هم نیست. خصوصی است. گفت وگوی فارس با رضا تنهایی مقدم را در ادامه می خوانید:

فارس: به عنوان اولین سوال، نظر شما درباره ممنوعیت واردات لوازم خانگی کره ای چیست؟

سولداد مقدم: در بحث حمایت از صنایع باید به دو موضوع توجه شود. یکی ممنوعیت واردات لوازم خانگی است. یکی ممنوعیت کره است. من معتقدم که صرف نظر از ممنوعیت کره، تقاضای صنعت لوازم خانگی ممنوعیت واردات کامل است. کره، آلمان، ژاپن یا هر کشور دیگری. در مورد کره این منطق واضح است. در سال 1997 که کشور تحت تاثیر تحریم های غیرقانونی آمریکا بود، کره ای ها ما را رها کردند و رفتند. کشور در آن زمان با چالش مواجه بود. در هر صورت باید به خاطر تخلف از تعهدات خود مجازات شوند. به طور خاص به این دو شرکت کره ای اشاره می کنم. ال جی و سامسونگ. زیرا شرایط کشور ما به گونه ای است که به هر حال خطرات تحریم وجود دارد. هر شرکتی همیشه یاد می گیرد که می خواهد بیاید و برود و در این شرایط سنگ تمام گذاشته نمی شود. این عدم واردات محصول نهایی این دو شرکت کاملا موجه بوده و باید ممنوع شود.

* حمایت از لوازم خانگی داخلی سبب انحصار نمی‌شود

فارس: پس واردات لوازم خانگی کره ای باید ممنوع می شد؟ یا راه حل دیگری برای این مشکل وجود داشت؟

فقط مقدم: ما می توانستیم با این دو شرکت در شرایط مختلف کار کنیم و همچنین می توانیم با تولیدکنندگان دیگر محصولات لوازم خانگی از کشورهای دیگر همکاری کنیم. اما کار به معنای بازکردن گمرک نیست تا بتوانند محصول نهایی را وارد کنند. اگرچه تحریم نبودیم و از این نظر تولید ملی ما در شرایطی نبود که در این سه سال رشد خوبی داشته باشد و حالا که می خواهد شکوفا شود برای آنها رقیبی ایجاد کند که محصولات نهایی را از کشورهای دیگر وارد کند. منطقی نیست و نباید بسته شود. قراره باز کنیم اولاً، بسیاری آموخته اند و فکر می کنند که انحصارها همیشه بد هستند و رقابت باعث رشد می شود. اینها گزاره های کلی هستند. من معتقدم که بسیاری بدون بررسی تجربیات کشورها در زمینه اقتصاد و مطالعه دانش اقتصاد، گزاره های کلی را آموخته اند و در مورد آنها اظهارات کلی می کنند. چه کسی می گوید لوازم خانگی در کشور در انحصار است؟ وقتی می گویند انحصار، ذهن ها به سمت ماشین می رود و بعد آن را به لوازم خانگی وصل می کند. اولاً ما حداقل 500 شرکت داریم که حدود 200 شرکت و تعدادی از آنها قابل توجه است. منظورم این است که آنها بزرگ هستند. بنابراین اینجا رقابت وجود دارد.

* صنعت خودرو تفاوت اساسی با لوازم خانگی دارد.

فارس: چرا صنعت لوازم خانگی با صنعت خودرو مقایسه می شود؟

سولداد مقدم: مشکل در صنعت لوازم خانگی این است که رقابت داخلی وجود دارد. چیزی به نام انحصار خودرو در این صنعت وجود ندارد. دوم، مقایسه لوازم خانگی با خودرو اشتباه است. مشکل خودرو این است که قبل از انحصار آن دولتی است. اگر 100 خودروساز داریم و مانند این خودروسازان فعلی کار می کنیم، اینها همان مشکلات است. پس خودرو ابتدا باید مشکل مدیریت دولتی را حل کند، سپس به سمت انحصار برود. ما این مشکل را با لوازم خانگی نداریم. انحصار به این معنا انحصار نیست. دولتی هم نیست. خصوصی است. اما اگر مرزها را ببندیم فناوری وارد کشور نمی شود. مشکل لوازم خانگی ما تکنولوژی است. با این حال، در این سه سال، شرکت های تولیدی از نظر فناوری مسیر طولانی را طی کرده اند. چگونه این فناوری را معرفی کردیم؟ به جای واردات محصول نهایی، باید فناوری را از کشورهای دیگری وارد کنیم که احتمال پیشرفت فناوری وجود دارد. یعنی می توانند در کشور فعالیت کنند به شرطی که فناوری وارد شده و به شرکت های ما متصل شود. به عبارت دیگر شرط می‌بندیم که محصول ما باید صادر شود. وارد بازار داخل بازار نشوید. اکنون می توانیم آن را انجام دهیم. چون کلاس لوازم خانگی می گوید سه چهار سال به ما فرصت دهید تا بلوغ خود را تشکیل دهیم. می گویند در این سه سال رشد خوبی داشته اند و باید سه چهار سال به آنها فرصت دهیم تا به بلوغ برسند و بعد مرزها را باز کنیم تا محصول نهایی برسد. ما می گوییم این منطقی و درست نیست. در حال حاضر می توانیم از شرکت های خارجی دعوت کنیم تا به شرکت های ما بپیوندند، به شرطی که با هم تولید کنند. خط تولید را راه اندازی کنید و فقط مونتاژ نکنید. سپس این محصول باید صادر شود و وارد بازار داخلی نشود تا دغدغه بازار شرکت های ملی برطرف شود. در این صورت تکنولوژی وارد کشور شده و شرکت های ملی در حال پیشرفت هستند و متوقف نمی شوند. همانطور که بسیاری می گویند نگرانی از رقابتی بودن از این طریق به وجود می آید. دیگر فقط رقابت داخلی نیست. یعنی باید با کشورهای خارجی هم رقابت کنیم. اجازه دهید شرکت های ملی ما در خارج از کشور رقابت کنند. اگر قرار است با شرکت های غیر کره ای رقابت کنند، این رقابت باید در خارج از کشور برگزار شود. تولید ملی هم می کنند. مثلا دوو باید با اسنوا ما تولید کند و در بازار عراق و افغانستان برای خودش بازار پیدا کند و با محصولات دیگر دنیا رقابت کند.

* رقابت باعث پیشرفت تکنولوژی می‌شود

فارس: با این شیوه رقابت می توان انتظار داشت کشور در صنعت لوازم خانگی رشد کند؟

سولداد مقدم: این رقابت باعث می شود که رشد فناوری به سطح جهانی برسد و خودش را به روز کند و بتوانیم اجازه دهیم محصول نهایی وارد کشور شود. ما می توانیم همین کار را با سایر صنایع انجام دهیم. برای جریمه ال جی و سامسونگ مشکلی برای آمدن ندارند اما حق واردات محصول نهایی را ندارند و فقط باید لوازم یدکی و تکنولوژی بیاورند. من می خواهم مجازات شوند، به شرکت های ما بپیوندند و فناوری بیاورند تا زمانی که محصولات تولید شده صادر شود. به این ترتیب کشور را می آورد و فناوری وارد کشور می شود و صادرات داریم و ارز وارد کشور می شود.

فارس: برای این مدل توسعه می توان کشورهایی را نام برد که از این روش استفاده کرده اند؟

سولداد مقدم: بسیاری از کشورها چنین کرده اند. چین دارد. بسیاری از کشورهای توسعه یافته از این مدل استفاده کرده اند. او در زمان خود از گزاره های کلی استفاده می کرد که رشد و توسعه در رقابت است یا اینکه انحصار بد است. اما چه کسی می گوید که لوازم خانگی ما در انحصار است؟ از طرفی بستن درها و در نظر گرفتن بازار 80 میلیونی برای لوازم ما هم بد است. این فناوری چه وارداتی باشد چه نباشد، دولت باید یارانه ها و یارانه هایی را که به شرکت های ملی اعطا می کند، مدیریت کند. زمانی که این شرکت ها نتوانند خود را با آخرین تکنولوژی روز دنیا وفق دهند، پشتیبانی اجاره ای است. این شرکت ها به نام وضع تعرفه بر محصولات خارجی یا ممنوعیت واردات محصولات خارجی باید در ازای خدمات دولت به شرکت داخلی که پشتیبان سیاست های کشور است، کاری انجام دهند. دولت یارانه می دهد و باید به کشور باران بدهد. مثلاً اگر دولت بگوید دو سال بعد یا تعرفه را کم می کنم یا با این تعرفه واردات را آزاد می کنم به شرطی که دو سال بعد 20 درصد محصولش صادر شود. این الزاماتی دارد که دولت باید رعایت کند. اگر می خواهید صادرات داشته باشید، اولاً در زمینه صادرات چه مشکلاتی دارید و دولت باید مشکلاتی را برای شما فراهم کند. من مشکل را در سطح خرد تحلیل کردم. من فقط به این صنعت لوازم خانگی نگاه کردم.

* با تغییر شرایط در کشور، تولیدکنندگان متضرر می شوند

فارس: این صحبت ها در سطح خرد بود. در سطح کلان چه باید کرد؟

سولداد مقدم: در سطح کلان اصلاً اینها مشکلات ما در کشور نیست. همه کسانی که می گویند باید وارد شود، یعنی از شرکت های دیگر و آنهایی که می گویند نباید وارد شود، هر دو استدلال می کنند که باید کیفیت افزایش پیدا کند یا اینکه صنعت ایجاد شود. می گویند اگر وارداتی نباشد این صنعت بچه است و راه می افتد و بعد از 4 سال می تواند رقابت کند. می گویند اگر رقابت نباشد انحصار ایجاد می شود و این باعث می شود رانت ها بالا برود و رشد نکند. هر دو هدفی دارند. اما می خواهم بگویم فارغ از این دیدگاه، اقتصاد کشور ما اولاً ناپایدار است و ثانیاً رانت خواری است و این بی ثباتی به این معناست که با توجه به این صنعت، اصلاً رشد نمی کنیم. هیچ صنعتی در کشور با این شرایط نمی تواند به طور جدی در کشور رشد کند. مثلاً فرض کنید به تولیدکنندگان لوازم خانگی بگوییم چهار سال اجازه واردات نمی دهیم و بعد از چهار سال درهای کشور را باز می کنیم. باید در این چهار سال به این سطح برسی. آنها هم می گویند ما می رویم و این باید یکی از خواسته های شرکت های لوازم خانگی باشد. آمدیم و الان دلار 28 هزار تومان است. دو سال بعد اتفاقی افتاد و دلار 50 هزار تومان شد. بازم شرکت بدبخت شده هزینه های شما افزایش می یابد. اینجا میگه 4 سال در شرایط باثبات به من مهلت دادی الان اوضاع اینطوری بود. به دلیل سیاست های دولت است و اکنون این شرایط تغییر کرده است و باید دوباره مورد حمایت قرار گیرد.

فارس: مشکل تغییر شرایط پیش آمده را چگونه باید مدیریت کنیم؟

سولداد مقدم: شرایط حاکمیتی کشور ممکن است با تغییر دولت تغییر کند یا فرض کنید به دلیل سیاسی کشور تحریم ها بلافاصله تشدید شود. فرض کنید مذاکره شود و دو سه ماه بعد آمریکا به برجام برگردد و گشایش نسبی وجود داشته باشد و وسایل برقی با استراتژی توافق دو یا سه ساله بیرون بیایند و ناگهان یک سال بعد تحریم شویم. فرض کنید دوباره در مسائل دیگر تحریم شده ایم. آن وقت چه باید کرد؟ بالاخره اینها سیاست های نظام است. درست یا نادرست که به نظر من درست است که کشور نمی خواهد باج بدهد. اما عواقبی دارد. اگر به دلیل سیاست های سیستمی، تولیدکنندگان متحمل هزینه شدند، سامانه باید به کمک اسنوا بیاید و یارانه بدهد. در روابط خارجی و تجارت خارجی معمولاً به شرکت‌هایمان یارانه نمی‌دهیم، حتی آنها را مسدود می‌کنیم. فرض کنید شرکتی متعهد به یک محصول استراتژیک در صنایع غذایی می شود و یک سال، دو سال، سه سال پا به بازار عراق می گذارد و بازار می سازد و ناگهان در کشور به دلیل سیاست های نادرست دولت از قبل وجود دارد. درآمد و احتکار خیلی از مسائل دیگر، قیمت ها افزایش می یابد و قرار است بخشنامه ای صادر کنیم که از فردا صادرات ممنوع شود. بازارهای کشورهای دیگر از ما انتظار ندارند که هر وقت خواستیم به آنها کالا صادر کنیم. رقبا آن بازار را در دست می گیرند و اصلا نمی توان آن را صادر کرد. در سطح خرد است که گفته می شود لوازم خانگی بی رقیب هستند. در سطح کلان اقتصاد، صرف نظر از قیمت و کیفیت، سیاست شما به شما اجازه رقابت در خارج از کشور را نمی دهد. برای این موضوع هم باید فکر کنیم. تا زمانی که ما این را اصلاح نکنیم و روابط خارجی را اصلاح نکنیم، این سیاست های حمایتی کار را انجام نمی دهند. من قصد ندارم بدون تحریم روابط خارجی برقرار کنم. در شرایط فعلی و دوره 98 تا 1400 که اوج تحریم ها و فشار حداکثری است، می توانستیم صادرات را تسهیل کنیم و هر روز بخشنامه ندهیم که با ارز چه کنیم و دولت با صادرات مخالفت نمی کند تا آنها بتوانند. بازار و صادرات خود به خود. دولت باید این کار را بکند. ببینید کمتر از یک ماه پیش رئیس مجلس به سوریه رفت. چند شرکت خصوصی با او بودند؟ یا 6-7 ماه پیش در سوریه یک نمایش کالای تجاری وجود داشت، همانطور که حیاط خلوت ما باید باشد. یعنی افراد دیگری از کشورهای دیگر در این نمایشگاه شرکت خواهند کرد و بازار ما را در اختیار خواهند گرفت. اگر دولت به بخش خصوصی در خارج از کشور کمک نکند، این رقابت به قول خودشان عملا هرگز شکل نخواهد گرفت و رشد خواهد کرد.